De wereldwijde vraag naar nieuwe producten blijft groeien. Denk aan de opkomst van fast fashion in de afgelopen jaren. Tegelijkertijd raken de natuurlijke hulpbronnen uitgeput en neemt de hoeveelheid afval die we produceren in rap tempo toe. Om de textielindustrie duurzamer te maken staat textielrecycling aan de vooravond van een revolutie. Innovatieve technologieën en circulaire bedrijfsmodellen bieden nieuwe kansen om gebruikte materialen een tweede leven te geven.
Toch brengt deze verschuiving naar gerecyclede materialen nieuwe uitdagingen met zich mee. Gerecycled textiel heeft andere eigenschappen dan nieuw geproduceerd textiel. Dit heeft gevolgen voor zowel de fabrikanten als voor de textielverzorgingsbranche.
Als je textiel recyclet, betekent het niet dat je het overal voor kunt gebruiken. “Het gebruik van gerecycled materiaal hangt echt af van de toepassing,” zegt Paula Gerritsen van Spinning Jenny. “Voor handdoeken bijvoorbeeld is polyester minder geschikt vanwege de droogcapaciteit, terwijl sokken of sportkleding meer flexibiliteit bieden in materiaalgebruik.”
Recyclen van textiel
Ongeveer 25% van het kledingafval wordt wereldwijd verbrand. Slechts 8% van de oude kleding wordt hergebruikt en slechts 10% wordt wereldwijd gerecycled. Daarnaast bestaat 60% van nieuwe kledingmaterialen uit plastic. Het kan meer dan 200 jaar duren voordat kleding volledig is afgebroken op stortplaatsen. Dit maakt recycling cruciaal, maar tegelijkertijd brengt het nieuwe uitdagingen met zich mee.
Er zijn twee manieren om textiel te recyclen: mechanisch recyclen of chemisch recyclen.
Mechanisch recyclen van textiel
Mechanisch recyclen is de meest traditionele en wijdverspreide methode van textielrecycling. Bij deze techniek worden textielmaterialen fysiek verwerkt zonder dat de chemische structuur van de vezels wordt veranderd. Het proces begint met het sorteren van textiel op basis van kleur en materiaalsoort. Vervolgens wordt het textiel versnipperd en mechanisch uit elkaar gehaald tot vezels. Deze vezels worden daarna opnieuw gesponnen tot garens en gebruikt om nieuwe stoffen te maken.
Een belangrijk voordeel van mechanisch recyclen is dat het relatief eenvoudig en goedkoop is. Het vereist minder energie dan chemisch recyclen en gebruikt geen schadelijke chemicaliën. Dit maakt het een milieuvriendelijkere optie, vooral als het gaat om natuurlijke vezels zoals katoen en wol. Mechanisch gerecycled textiel wordt vaak gebruikt voor producten zoals isolatiemateriaal, tapijten, poetsdoeken en nieuwe kleding.
Toch kent deze methode ook beperkingen. De vezels die door mechanisch recyclen worden verkregen, zijn meestal korter en zwakker dan de originele vezels. Dit vermindert de kwaliteit en duurzaamheid van het gerecyclede textiel, waardoor het niet altijd geschikt is voor hoogwaardige toepassingen. Daarnaast kunnen gemengde vezels, zoals een combinatie van katoen en polyester, moeilijk te recyclen zijn met mechanische methoden.
Chemisch recyclen van textiel
Chemisch recyclen, ook wel moleculair recyclen genoemd, is een relatief nieuwe technologie die snel aan populariteit wint. Bij deze methode worden de vezels afgebroken tot hun oorspronkelijke chemische bouwstenen door middel van chemische processen, zoals hydrolyse of depolymerisatie. Deze bouwstenen kunnen vervolgens worden gezuiverd en opnieuw worden samengesteld tot nieuwe, hoogwaardige vezels.
Een groot voordeel van chemisch recyclen is dat het mogelijk is om vezels van hoge kwaliteit te produceren, die vrijwel gelijk zijn aan nieuw materiaal. Dit betekent dat chemisch gerecycled textiel gebruikt kan worden voor hoogwaardige toepassingen, zoals kledingstukken. Bovendien is chemisch recyclen bijzonder effectief voor het recyclen van synthetische vezels zoals polyester en nylon, en kan het gemengde textielstromen verwerken die met mechanische methoden moeilijk te recyclen zijn.
Maar chemisch recyclen heeft ook nadelen. Het is een complexer en duurder proces dat meer energie verbruikt en vaak chemicaliën vereist die schadelijk kunnen zijn voor het milieu. Hoewel technologische vooruitgang deze impact probeert te verminderen, blijft chemisch recyclen momenteel minder milieuvriendelijk dan mechanisch recyclen. Daarnaast staat de infrastructuur voor chemisch recyclen nog in de kinderschoenen, wat betekent dat grootschalige toepassing nog beperkt is.
Welke methode is beter?
De keuze tussen mechanisch en chemisch recyclen hangt af van verschillende factoren, zoals het type textiel, de gewenste kwaliteit van het eindproduct en de milieueffecten. Mechanisch recyclen is ideaal voor natuurlijke vezels en toepassingen waar de vezelkwaliteit minder cruciaal is. Chemisch recyclen biedt daarentegen een oplossing voor synthetische en gemengde vezels, en maakt het mogelijk om hoogwaardige materialen te produceren.
Voor nu is het nog wachten geblazen op de technieken die chemisch recyclen makkelijker maken. Dit lijkt de toekomst van het recyclen van textiel te zijn.
Welke gevolgen heeft dit voor de textielverzorgings-industrie?
De introductie van gerecycled textiel heeft directe gevolgen voor wasserijen en stomerijen. Mechanisch gerecycled textiel heeft kortere vezels die sneller slijten, wat betekent dat kledingstukken en linnengoed mogelijk minder lang meegaan.
“Gerecycled textiel heeft zelden dezelfde levensduur als textiel van virgin materialen”, benadrukt Marcel Jansen van TenCate Protective Fabrics Europe. “Voor producten die intensief gebruikt worden, zoals werkkleding en ziekenhuislinnen, is het cruciaal dat de vezels van hoge kwaliteit zijn om frequent wassen te weerstaan zonder snel te verslijten.”
Daarom is het wachten op de uitbreiding van technieken voor chemisch recyclen. En zelfs dan weten we niet wat voor effect dit heeft. “Zien we dan bijvoorbeeld pluis in de filters van de wasbuis, dan weten we dat het textiel makkelijker vezels loslaat”, zegt Cees van Haasteren van Christeyns. “Het duurt echt een poosje voordat we dat meemaken.”
Wettelijke kaders en toekomstige verplichtingen
Op zowel nationaal als Europees niveau worden stappen gezet om het gebruik van gerecycled materiaal te reguleren. Er wordt gewerkt aan post-consumer verplichtingen die bedrijven zullen dwingen een bepaald percentage gerecycled materiaal in hun producten op te nemen. Dit vereist dat bedrijven nu al kleine stappen zetten om zich voor te bereiden op toekomstige regelgeving.
“We zijn bezig met een post-consumer verplichting, zowel op Nederlands als Europees vlak,” zegt Paula van Spinning Jenny. “Het is aannemelijk dat dit er aan zit te komen. Dan kan je beter nu kleine stapjes zetten zodat je straks weet waar je aan toe bent.”
Green Deal
De Europese Green Deal heeft als doel om van Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Daartoe worden ambitieuze milieudoelen gesteld, die als basis dienen voor nieuwe richtlijnen en verordeningen. Een van de belangrijkste doelstellingen is een vermindering van de netto-uitstoot van broeikasgassen met minimaal 55% in 2030 ten opzichte van de niveaus van 1990. Daarnaast benadrukt de Green Deal het belang van herbebossing en herstel van ecosystemen, met als doel om tegen 2030 drie miljard bomen te planten binnen de EU.
Het Circular Economy Action Plan (CEAP) is een hoeksteen van de Europese Green Deal en bestaat uit 35 specifieke acties, met speciale aandacht voor de textielsector. De textielindustrie wordt gezien als een van de meest hulpbronintensieve sectoren. Het actieplan stimuleert duurzaam productontwerp, circulaire economie en beperking van afvalproductie.
Als onderdeel van de Green Deal en het CEAP heeft de EU een strategie ontwikkeld om de levenscyclus van textiel te verduurzamen. Dit omvat initiatieven zoals:
- Verlengen van de levensduur van textiel;
- Verhogen van het gebruik van gerecyclede vezels;
- Terugdringen van fast fashion;
- Producten makkelijker repareerbaar en recyclebaar maken via een digitaal productpaspoort.
‘Recyclen is een grote fout’
Niet iedereen in de branche is even enthousiast over de huidige focus op recycling. Branchedirecteur Arthur Linssen heeft een kritische kijk op de huidige ontwikkelingen. “Recyclen is een grote fout als het niet goed gebeurt,” stelt hij resoluut. Volgens hem ligt het probleem bij de manier waarop recycling momenteel wordt toegepast. “We zijn te veel gefocust op het hergebruiken van materialen voor nieuwe producten, in plaats van het verlengen van de levensduur van het oorspronkelijke product.”
Arthur benadrukt dat mechanisch recyclen beperkingen heeft die de kwaliteit van het eindproduct aantasten. “Mechanisch recyclen leidt tot kortere vezels en daardoor tot een lagere kwaliteit,” legt hij uit. “Op termijn willen we de helft van al het textiel recyclen, maar dat is simpelweg niet haalbaar met alleen mechanische methoden.”
Zijn oplossing? Focus op levensduurverlenging en chemische recycling. “Als we echt circulair willen zijn, moeten we producten recyclen op een manier waardoor je ze opnieuw als hetzelfde product kunt gebruiken”, zegt hij. “Een t-shirt moet na recycling weer een t-shirt kunnen worden, niet een poetsdoek.”
Spijt?
Daarnaast pleit Arthur voor strengere tests en kwaliteitsnormen voordat textielproducten op de markt worden gebracht. “Producten moeten worden onderworpen aan testen die aantonen dat ze een langere levensduur hebben. Als we dat niet doen, brengen we producten op de markt die het recyclingprobleem alleen maar verergeren.” Hij waarschuwt dat zonder deze maatregelen recycling op lange termijn mogelijk niet de juiste keuze blijkt te zijn.
Chemische recycling speelt hierin een sleutelrol, omdat deze methode de kwaliteit van het textiel kan behouden. Maar voordat chemisch gerecycled textiel op grote schaal wordt toegepast, zijn er nog veel vragen te beantwoorden. ■