Sinds 1 januari 2025 is de herziene Europese richtlijn voor stedelijk afvalwater (UWWTD) van kracht. Deze verordening brengt ingrijpende veranderingen met zich mee voor de manier waarop huishoudelijk en industrieel afvalwater binnen de EU wordt behandeld.
Doelstellingen: schoner water en klimaatneutraliteit
De aangepaste UWWTD richt zich op vier hoofddoelen:
- Verbetering van de waterkwaliteit in het milieu;
- Vermindering van ongezuiverde lozingen;
- Realisatie van klimaatneutrale waterzuivering in 2045;
- Een extra zuiveringsstap voor microverontreinigingen, betaald door producenten van farmaceutische en cosmetische producten.
Deze doelen zijn niet alleen ambitieus, maar vereisen ook een structurele aanpassing van bestaande infrastructuur en verantwoordelijkheden binnen lidstaten.
Wat is stedelijk afvalwater?
De richtlijn is van toepassing op stedelijk afvalwater. Dit wordt omschreven als huishoudelijk afvalwater, al dan niet vermengd met bedrijfsafvalwater, hemelwater, grondwater of ander afvalwater. De wijze waarop deze stromen worden verzameld en behandeld, verschilt per land. In Nederland zijn gemeenten verantwoordelijk voor inzameling en transport, terwijl waterschappen de zuivering verzorgen.
Microverontreinigingen, fosfaat en stikstof aanpakken
Hoewel bestaande zuiveringsinstallaties al veel verontreinigingen verwijderen, blijven stoffen als medicijnresten, fosfaten en stikstof vaak achter. De nieuwe richtlijn vereist dat ook deze microverontreinigingen verdergaand worden verwijderd. Hiervoor wordt een zogenoemde ‘vierde zuiveringsstap’ ingevoerd, die bijdraagt aan een schonere lozing op oppervlaktewater.
Aansluitplicht: meer huishoudens en bedrijven op het riool
Een belangrijke wijziging is de verlaging van de ondergrens voor rioolaansluiting. In 2035 moeten alle agglomeraties met meer dan 1.000 inwonerequivalenten (i.e.) aangesloten zijn op een rioolstelsel. Voorheen lag deze drempel bij 2.000 i.e. Hiermee wil de EU het lozen van ongezuiverd afvalwater verder terugdringen.
Energieverbruik: afvalwaterzuivering moet energieneutraal worden
Om bij te dragen aan de Europese Green Deal, moet de zuivering van afvalwater uiterlijk in 2045 energieneutraal zijn. Tot maximaal 35% van de benodigde energie mag worden ingekocht als duurzame energie. De resterende energie zal dus lokaal en hernieuwbaar moeten worden opgewekt. Dit is extra uitdagend omdat de zuiveringsprocessen zwaarder worden door de extra eisen aan waterkwaliteit.
Kostenverdeling: producent betaalt voor vervuiling
De invoering van de vierde zuiveringsstap brengt hogere kosten met zich mee. Een belangrijk uitgangspunt van de richtlijn is dat de veroorzaker betaalt. Daarom worden de kosten voor deze stap voor minstens 80% neergelegd bij de producenten van farmaceutische en cosmetische producten — de grootste bron van microverontreinigingen. Dit gebeurt via het systeem van Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV).
Juridische verankering in Nederland
In Nederland wordt de nieuwe UWWTD verwerkt via bestaande wet- en regelgeving. De richtlijn is sinds 1 januari 2025 van kracht en moet op uiterlijk 31 juli 2027 omgezet zijn in nationale wetgeving in alle EU-lidstaten. De belangrijkste wettelijke kaders zijn de Omgevingswet en de daarbij horende AMvB’s, met name het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo).
Impact op wasserijen en stomerijen
Ook voor wasserijen en stomerijen heeft de richtlijn gevolgen. Zij lozen hun afvalwater op het riool en vallen daarmee onder de reikwijdte van de UWWTD. Hoewel de richtlijn op dit moment geen extra verplichtingen oplegt aan deze sector, wordt wel verwacht dat de kosten voor afvalwaterverwerking — mede door de extra zuiveringsstappen — zullen stijgen.
