Vijf jaar na het uitbreken van de coronapandemie is de acute crisis voorbij, maar de nasleep drukt nog altijd zwaar op de stomerijsector. Bedrijven proberen hun weg te vinden tussen investeringsplannen, personeelskrapte en de lang-lopende coronaschulden die bij velen nog maandelijks op de begroting drukken. “Als ik toen had geweten dat het zó lang zou duren, hadden we het misschien anders gedaan.”
Het is vijf jaar na corona. Een ingrijpende periode met invloed op de gehele sector. De eerste maanden van 2020 staan voor veel ondernemers nog altijd in het geheugen gegrift. Lockdowns, lege winkelstraten, wegvallende opdrachten. Waar stomerijen eerder draaiden op het ritme van kantoorwerk, evenementen en zakelijke afspraken, vielen die pijlers in één klap weg. Kostuums bleven in de kast, restaurants sloten de deuren, bruiloften en bedrijfsfeesten werden massaal geannuleerd. En daarmee droogde een groot deel van het werk op.
Dat had ook grote gevolgen voor de levensvatbaarheid van stomerijen. Zo’n tien bedrijven overleefden de oorzaken van de pandemie niet. Zij zagen de schulden oplopen en besloten daarmee de handdoek in de ring te gooien.
Regelingen van de overheid
Voor het bedrijfsleven sprong de overheid bij met noodmaatregelen. Ondernemers konden rekenen op NOW-regelingen voor loonkosten, TVL voor vaste lasten, en uitstel van belastingbetaling. Die steun was voor velen een reddingsboei in een zee van onzekerheid. Maar nu komt de andere kant van die medaille in beeld: de terugbetaling.
Tijdens de pandemie kon de stomerijsector gebruikmaken van een flink aantal regelingen. De NOW-regeling bood steun bij loonkosten; bedrijven kregen tot 90% compensatie als hun omzet met minimaal 20% was gedaald. Maar die steun werd achteraf afgerekend, en wie te veel had gekregen, moest terugbetalen aan het UWV – iets waar sommige ondernemers nog steeds last van hebben.
De TVL-regeling bood een bijdrage aan vaste lasten zoals huur en energie. Deze steun hoefde meestal niet te worden terugbetaald, tenzij er verkeerd was aangevraagd.
Het belastinguitstel blijkt voor veel ondernemers het grootste struikelblok. Wat begon als een opluchting – even geen btw of loonbelasting hoeven betalen – is nu een structurele maandlast geworden. De Belastingdienst eist de opgebouwde schuld in vijf jaar tijd terug, met rente. En anders dan bij andere leningen is er nauwelijks ruimte voor verlenging of maatwerk.
Wat hielden de regelingen in?
Tijdens de coronapandemie stelde de overheid in razendsnel tempo steunmaatregelen op om ondernemers te helpen hun hoofd boven water te houden. Stomerijen maakten hier veelvuldig gebruik van. Dit waren de belangrijkste regelingen:
NOW – Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid
- Doel: Werkgevers compenseren voor loonkosten bij omzetverlies
- Periode: Maart 2020 t/m september 2021 (9 rondes)
- Vergoeding: Tot 90% van de loonsom, afhankelijk van omzetverlies
- Afrekening: Achteraf moest de werkelijke omzetdaling worden aangetoond. Bij een te ruime aanvraag moest het teveel terugbetaald worden aan het UWV.
- Impact nu: Veel bedrijven zijn nog bezig met afrekeningen of terugbetalingen, soms van tienduizenden euro’s.
TVL – Tegemoetkoming Vaste Lasten
- Doel: Compensatie voor vaste lasten zoals huur, energie en verzekeringen
- Periode: Juni 2020 t/m juni 2022
- Vergoeding: Afhankelijk van omzetverlies en sector, max. €250.000 per kwartaal
- Afrekening: In tegenstelling tot NOW was terugbetaling zelden nodig, tenzij er verkeerd was aangevraagd.
- Impact nu: Minder problematisch, maar ondernemers moesten wel goed administreren.
Belastinguitstel
- Doel: Directe verlichting van de liquiditeitsdruk
- Periode: Uitstel mogelijk tot 1 oktober 2022
- Omvang: Voor veel bedrijven ging het om tienduizenden euro’s aan btw, loonheffing en inkomstenbelasting
- Terugbetaling: Vanaf 1 oktober 2022 in 60-maandelijkse termijnen (5 jaar).
- Let op: Deze regeling staat los van NOW/TVL – hier is géén uitstel van 8 jaar, wat bij andere leningen soms wel geldt.
- Impact nu: Bij veel bedrijven vormt dit de grootste maandlast in de nasleep van corona.
Schuld na steun
“Het is ongelofelijk vervelend”, zegt Niels Pols van DD&A. “Je denkt dat je er bijna bent, dat je het hebt overleefd. Maar dan moet je nog jaren terugbetalen.” Hij is één van de velen in de branche die nog steeds te maken heeft met de terugbetalingen. Bij hem gaat er nog steeds een groot deel van de kasstroom naar het UWV en de Belastingdienst. “Je kunt er wel tegenaan blijven buffelen, maar als je groter bent, met veel personeel en vaste lasten, is harder werken niet genoeg om de schade in te halen. Dan loop je uiteindelijk vast.”
De coronapandemie heeft op hem een grote impact gehad. “Heb je minder personeel in dienst dan heb je minder kunnen verdienen, maar heb je het hopelijk wel gered. Dan heb je minder kosten, zowel in loon als in vaste lasten. Dan kan je er weer makkelijker tegenop klimmen door een tandje bij te zetten”, legt hij uit. In zijn geval was dat niet mogelijk. “Harder werken zorgde er dan niet voor dat je het tij kan keren. We zijn nog wel een tijdje bezig met afbetalen.”
Forse belastingschuld
Een andere ondernemer uit de branche, Hans*, herkent dit. Ook zijn bedrijf heeft nog steeds een forse belastingschuld openstaan. “We hebben geprobeerd het netjes op te lossen met de Belastingdienst. Zo hebben we ze verschillende voorstellen gedaan. Maar het duurde bijna een jaar voor we antwoord kregen. Je komt niet eens aan tafel, alles moet schriftelijk. Je voelt je niet serieus genomen.”
Hij nam zelfs een advocaat in de arm. “Het is niet alsof we niet willen betalen. We willen meewerken, maar wel op een manier die past bij onze situatie. Maar de ruimte daarvoor is er nauwelijks. De Belastingdienst werkt volgens standaardprocedures, terwijl elk bedrijf anders is.”
Hard werken voor herstel
Ook Frank** herstelt nog dagelijks van de financiële gevolgen van corona. “Wij zijn ook zo onverstandig geweest om iedereen in dienst te houden”, vertelt hij. “Daar word je nu voor gestraft.” Door administratieve fouten ontving zijn bedrijf minder steun dan waar het recht op had. “Dat werd niet gecorrigeerd. De belastingdienst mag wel corrigeren, maar wij niet.” Die fouten hebben hem zo’n 100.000 euro gekost. Door een fusie tussen twee bedrijven die later weer werd teruggedraaid, moest hij bovendien extra terugbetalen – in totaal zo’n half miljoen euro. “We hebben inmiddels de helft betaald.”
Hij is voorbij de pensioenleeftijd, werkt nog zeventig uur per week en heeft nauwelijks inkomen. Alles gaat naar de aflossingen. “Mijn pensioen heb ik niet meer. Ik heb een van mijn panden moeten verkopen om de belasting te kunnen betalen.” Toch blijft hij doorwerken, al vindt hij de opstelling van de overheid hard. “Je wordt geholpen, maar je bent niet geholpen. Ze beloofden steun, maar uiteindelijk moest alles terugbetaald. En als er een kleine kink in de kabel zit, ben jij de klos.”
Ondernemen met de handrem erop
Door de terugbetalingsverplichtingen staat de financiële ruimte bij veel stomerijen onder druk. “Stel je voor,” zegt Hans, “je betaalt normaal gesproken 15.000 euro belasting per maand. Daar bovenop moet je dan nog een aflossing doen van, zeg, 4.000 euro per maand aan coronaschuld. Dan blijft er weinig over om te investeren.” Heel frustrerend, zegt hij. “Je wilt vooruit, maar je wordt teruggehouden.”
Het gevolg: veel bedrijven teren in. Buffers zijn verdwenen, er is nauwelijks geld voor innovatie, nieuwe apparatuur of personeel. “Je onderneemt met de handrem erop,” zegt Niels Pols. “Je weet dat je eigenlijk iets zou moeten doen aan vernieuwing of verduurzaming, maar je komt er gewoon niet aan toe.”
Niet kromliggen voor de belastingdienst
Sommige ondernemers vragen zich hardop af of het allemaal nog wel de moeite waard is. “Wij hebben tegen elkaar gezegd: we gaan niet kromliggen voor de Belastingdienst,” zegt Hans. “Als we er kapot aan gaan, stoppen we ermee. We doen dit werk omdat we het mooi vinden. Maar als je alleen nog maar bezig bent met overleven, dan moet je jezelf ook de vraag stellen: waar doen we het voor?”
Maar de ondernemer vindt het werk nog veel te leuk. Zowel hij als Niels gebruikten de gedwongen stilstand om na te denken over hun ondernemingen en nieuwe verdienmodellen.
Volgens Frank is failliet gaan voor hem ook geen optie. “Dan ben je alles kwijt. Dan ben je afhankelijk van de overheid. En dat wil ik echt niet.”
Een kleinere markt
Toch kunnen innovaties niet alle verliezen compenseren. “De markt is blijvend veranderd,” zegt Niels. “De zakelijke klant – die vroeger elke week z’n pak bracht – is er niet meer. Dat gaat niet terugkomen. Je hebt het over structureel omzetverlies van 20 tot 30 procent. Daar moet je iets voor in de plaats zetten. Maar dat kost tijd, en geld. En dat is er dus niet.”
Dat maakt het herstel taai. “Er wordt veel gepraat over nieuwe verdienmodellen, zoals het reinigen van schoenen of het herstellen van tassen, maar weinig wordt echt uitgevoerd,” legt hij uit. “De meeste ondernemers hebben daar simpelweg de ruimte niet voor.”
Nog lang niet klaar
Het mag dan vijf jaar na de lockdown zijn, maar de ondernemers die een betalingsregeling zijn aangegaan met de overheid zijn daar nog lang niet klaar mee. Het gaat nog jaren duren voordat alle schulden zijn afbetaald. “Je zit er zo tien jaar aan vast”, vertelt Hans. En dat gaat je niet in de koude kleren zitten.
Ook Frank bevestigt dat. “Ik had gehoopt nog een paar jaar van mijn pensioen te genieten. Maar ik ben al ruim een jaar niet op vakantie geweest. En dat zit er voorlopig ook niet in.”
Ruimte voor innovatie
Want als je bestedingsruimte ingekort wordt, blijft er weinig over voor een buffer. Laat staan voor investeringen in duurzaamheid, procesoptimalisatie of uitbreiding. En toch proberen ondernemers vooruit te kijken. “Er zijn altijd mogelijkheden”, benadrukt Niels. Maar het wordt je zo niet makkelijk gemaakt. “Stilstand is achteruitgang, zeg ik altijd. Dat is heel simpel. En dit gaat nog wel een paar jaar duren.”
Mentale druk
Naast de financiële druk speelt ook de mentale belasting een grote rol. Daar wordt zelden over gesproken, merkt de anonieme stomerijeigenaar op. “Je gaat gewoon door. Maar ondertussen ben je elke dag bezig met het verleden.”
Ook bij Niels speelt de coronaschuld nog dagelijks. “In het begin van de crisis was er veel solidariteit. Maar nu zijn de meeste mensen weer verdergegaan. Terwijl wij als ondernemers nog in de nasleep zitten.” De behoefte aan openheid is er wel, merkt hij. “Maar in een kleine branche wil niemand z’n vuile was buiten hangen. Je weet hoe snel zoiets rondgaat. En dat maakt het alleen maar lastiger.”
De rek is eruit
De stomerijsector is vijf jaar na corona nog niet terug op het oude niveau – en de vraag is of dat ooit nog komt. Wat gebleven is, is het vakmanschap, de inzet en de wil om door te gaan. Maar de omstandigheden zijn zwaar en de rek is er bij velen uit. “Het is heel erg veel allemaal, en daar moet je sterk voor in je schoenen staan”, benadrukt Frans. Hij is bijna op een punt dat hij de schulden kan afbetalen, en daar heeft hij hard voor gewerkt. Maar van een fijn pensioen is voorlopig nog niet te spreken. “Voorlopig blijf ik dus gewoon werken, want mijn bedrijf is echt mijn kind.”
Zolang het werk leuk blijft is er de wil om verder te gaan. “Komt het op het punt dat dat niet meer zo is, dan stop ik ermee”, zegt Hans. “Op dit moment werk ik al meer dan zestig uur per week dag en nacht om de juiste omzetten te behalen. Wanneer ik niet meer goed kan leven, stop ik er ook mee.” ■
* Echte naam bekend bij de redactie.
** Echte naam bekend bij de redactie.
